پس درآمد جام زهر هسته ای برای مردم و فعالان محیط زیست

مازیار واحدی

جام زهر هسته ای نوشیده شد. روز سه شنبه پس از ماهها افت و خیز بالاخره مذاکرات بر سر برنامه های هسته ای رژیمی اسلامی به توافق بین جمهوری اسلامی و گروه پنج بعلاوه یک انجامید. اگر از اینکه بالاخره واقعیت های موجود زندگی در قرن بیست و یکم توانستند خود را به رهبر بی بصیرتِ رژیم بقبولانند و او را به مانند خمینی در دوران جنگ خانمان سوز بین دو حکومت عراق و جمهوری اسلامی مجبور به نوشیدن جام زهر کند، بگذریم، صرفِ اجبار این حکومت به دست کشیدن از ماجراجوئی های هسته ایِ خود حاوی نکاتی است که به مواردی چند از آن اشاره می کنم.

اول اینکه منجمد شدن برنامه های هسته ای رژیم، خطر آلودگی هسته ای و فاجعه هسته ای را از سر مردم ایران تا حدود زیادی دور می کند. این مثبت است. فراموش نکنیم آنچه را که در سال هزار و نهصد و هشتاد و شش در چرنوبیل بر سرمردم ساکن مناطق مجاور نیروگاه اتمی چرنوبیل آمد. آن سال در حادثه انفجار این نیروگاه "صلح آمیز" هسته ای قریب پنج میلیون نفر آسیب دیدند. حدود پنج هزار واحد مسکونی آلوده شد. بیش از دوهزار و دویست شهر و روستا فقط در اکرائین دچار آلودگی به مواد رادیو اکتیو شدند. غیر از اوکراین، جمهوری روسیه سفید، بریتانیا، فدراسیون روسیه، فنلاند، سوئد، نروژ، لهستان و برخی کشورهای دیگر نیز اثرات این فاجعه را احساس کردند. در آنزمان دولت شوروی مجبور شد ساکنین یک محدوده سی کیلومتری در اطراف نیروگاه را به خارج از محدوده منتقل کند. با وجود گذشت سال ها از این حادثه وحشتناک، هنوز اثاری از مواد رادیو اکتیو و جهش های ژنتیکی در مردم منطقه مشاهده می شود. در این میان میتوان به ناقص شدن نوزادان در دو دهه اخیر اشاره کرد. چه بسیار نوزاد که بی دست و پا متولد شده اند.

خسارات حادثه اتمی فوکوشیمای ژاپن در سال دو هزار و یازده هم دست کمی از خسارات چرنوبیل نداشته است. این فاجعه در پی زلزله نه ریشتری، از کار افتادن یکی پس از دیگریِ ماشین آلات نیروگاه هسته ای شماره یک فوکوشیما متعلق به شرکت نیروی برق توکیو، و نشت مواد رادیو اکتیو به وقوع پیوست. متخصصان این حادثه را بعد از حادثه چرنوبیل بزرگ‌ترین فاجعهٔ اتمی می‌دانند و از نظر پیچیدگی آن را در مقام نخست فجایع اتمی جهان قرار می‌دهند، چرا که تمام رآکتورهای نیروگاه فوکوشیما در نتیجهٔ این رویداد با مشکل مواجه شد. بررسی‌های وزارت علوم و وزارت آموزش ژاپن نشان داد که در مناطق شمالی ژاپن، در فاصلهٔ سی تا پنجاه کبلومتری محوطهٔ نیروگاه، میزان سزیوم رادیو اکتیو تا سطح نگران‌کننده‌ای بالا رفته‌است. فروش مواد خوراکی که در این منطقه می رویند ممنوع شده است. در آنزمان استفاده از آب شیر هم برای نوزدان ممنوع اعلام شده بود. متخصصان اعلام کرده اند که حتی با استفاده از نیروی کار صدها یا حتی هزاران نفری ممکن است تمیز کردن منطقه چند سال یا دهه به طول بینجامد.

مورد دوم این که با این توافق، جلوی هزینه های سرسام آوری که رژیم اسلامی از کیسه مردم و در جهت اهداف ماجراجویانه خود هزینه کرده، گرفته خواهد شد. از این زاویه هم جام زهر هسته ای مثبت خواهد بود. رژیم اسلامی هیچگاه به مردم گزارش نداد که چه میزان در پروژه های هسته ای هزینه کرده است. تنها یکبار یکی از معاونین سازمان انرژی اتمی گفته بود که جمهوری اسلامی کمتر از دومیلیارد دلار در این پروژه ها سرمایه گذاری کرده است.  اگر از این بگذریم که براساس گزارشات غیر رسمی این مبلغ چندین برابر کمتر از مبلغی است که رژیم در این مسیر هدر داده است و همین مبلغ را هم مبنا قرار دهیم، این مبلغ بیش از پنج برابر بودجه ایست که در یک سال برای حفظ محیط زیست اختصاص می دهند. خوب، حالا دیگر قرار نیست تا این حد در پروژه های اتمی هزینه شود. اینهم مثبت خواهد بود. جلوی ضرر از هرجائی که گرفته شود منفعت است.

مورد سوم این که عذر و بهانه های مسئولین جمهوری اسلامی برای عدم اجرای طرح های زیست محیطی، یا هزینه کردن برای رفع بحران آب و نظایر اینها کمتر خواهد شد. حالا که جمهوری اسلامی پای توافق نامه هسته ای را امضاء کرده، دیگر نمی تواند به بهانه تحریم یا بلوکه شدن سرمایه ها و یا هر دلیل دیگری از اجرایی شدن طرح های زیست محیطی جلوگیری کند. البته فراموش نکنیم همه تحریم ها و بلوکه شدن سرمایه های کشور، نه تنها مانعی در مقابل فساد مالی باندهای وابسته به قدرت ایجاد نکرده، بلکه برعکس این قضییه را تشدید هم کرده است. تنها اتفاقی که الان رخ داده این است که این بهانه از آنان گرفته می شود. بنابراین توافق نهایی هسته ای باید به ابزاری برای تشدید فشار بر رژیم برای توجه بیشتر به وضعیت محیط زیست تبدیل بشود.

مورد دیگری که می تواند بعد از توافق هسته ای نهایی، اهرم فشاری بر سیاست های زیست محیطی باشد، سرنوشت سرمایه گذاری در انرژی هسته ای، در قیاس با سرمایه گذاری برای انرژی پاک می باشد. اکنون نامعقول بودن طرح های پرخرج برای انرژی هسته ای، و مفید بودن سرمایه گذاری برای انرژی پاک بیشتر از پیش روشن شده است.

نکته آخر: هیچ جناحی در جمهوری اسلامی به فکر تامین منافع و مصالح مردم ایران نیافتاده، که بخواهد این امر را با این توافق پیش ببرد. اگر فعالان محیط زیست فکر کنند که رژیم خود به خود با آزاد شدن دارایی هاش، سرمایه گذاری در حوزه محیط زیست را گسترش خواهد داد،  توهمی بیش نخواهد بود. یکی ازنگرانی های جدی که هم اینک بوجود آمده، این است که با آزاد شدن دارایی های بلوکه شده، موجی تازه از اختلاس راه بیافتد  و همه این سرمایه ها را بالا بکشند. فعالان محیط زیست باید فعالیت های خود برای رسیدگی به محیط زیست، و قرار دادن الویت های زیست محیطی در سیاست های واقعی و روزمره را تشدید کنند. اکنون فصل تقویت جنبش های محیط زیستی بر بستر مطالبات پایه ای این جنبش است. فراموش نکنیم اگر جشن ضدهسته ای مردم جشن جام زهرخوران رهبر است، جشنی برای دفاع از خواسته های محیط زیستی هم است. جنبش محیط زیستی برای بسترسازی در جهت طرح مطالبات زیست محیطی باید بتواند گره اتحاد خود با دیگر جنبشهای اجتماعی، بویژه جنبش های ملی و کارگری، علی الخصوص فعالان جنبش زنان، که پیگیرترین حامیان محیط زیست هستند را محکم کند. راهیان مسیری که به بالائی ها و حاکمان دل خوش کرده باشند، قطعا به ناکجا آباد خواهند رسید.

جمعه ۲۶ تير ۱۳۹۴ برابر با ۱۷ جولای ۲۰۱۵