توافق نهایی هسته ای و چشم انداز گسترش جنبش مطالباتی

جلال نادری

بعد از توافق هسته ای نهایی و مخصوصا، در حال حاضر و پس از تصویب این توافقنامه در شورای امنیت سازمان ملل به عنوان گام اول، چشم انداز چیست؟ آیا وضعیت کارگران بهتر خواهد شد؟ مطالبات معلمان پاسخ مثبت می گیرد؟ خواست های پرستاران برآورده می شود؟ آیا دیگر به بساط دستفروشان کنار خیابان حمله نمی کنند؟ نسبت بیکاری زنان با مردان پائین می آید؟ برای دانش آموختگان بیکار کار ایجاد می شود؟

با این که هنوز قدمی عملی در مسیر حذف تحریم ها برداشته نشده است، از همین حالا نی توان با صراحت گفت که حذف تحریم ها بهبود اساسی و دامنه داری در موقعیت کارگران و کل نیروی اردوی کار ایجاد نمی کند. گرچه ممکن است اینجا و آنجا شاهد بهبودهایی موقت و محدود باشیم، ولی بهبود پایدار و شکوفایی اقتصادی با وجود رژیم جمهوری اسلامی توهم خیلی خطرناکی است. بدون درهم شکستن قدرت دانه درشت های نظامی و امنیتی حاکم بر بازار قاچاق کالاها، بدون پایان دادن به فساد و اختلاس و رانت خواری وحشتناک وابستگان این نظام و برخورداری از حداقل یک دولت قانون، بدون داشتن برنامه جامع توسعه اقتصادی و اجتماعی، بدون آزادی مطبوعات و رسانه ها، بدون برخورداری از اتحادیه ها و سندیکاهای مستقل کارگری، شکوفایی اقتصادی ایران امکان ناپذیر است. واقعیت این است که توافق هسته ای از جهت توجه به مختصات شرایطی که در مبارزه برای مطالبات اساسی و پایه ای کارگری پدید می آورد؛ می بایست مورد توجه قرار گیرد.

 در مورد این مختصات نکته مهمی که همین امروز هم می توان دید، گسترش شکاف میان جناح های رژیم است. توافق هسته ای جام زهری است که خامنه ای مجبور شد برای بقای رژیمش سر بکشد. کارگزار این توافق دولت روحانی بود. در حالی که اجبار خامنه ای به سر کشیدن جام زهر و تسلیم شدن مطلقش، او و دسته بندی های شبه مافیایی حامی اش را تضعیف می کند، جناح روحانی و ائتلاف حامی سیاست هایش را که دلال جوش دادن این معامله با شیطان بزرگ بودند و رسیدن به این توافق بخش مهمی از پلاتقرم انتخاباتی شان بود را تقویت می کند. بر این اساس می توان گفت که وارد دوره ای از رقابت ها و وزن کشی های جناح های رژیم می شویم. در این رقابت ها و تنش ها، چشم انداز انتخابات مجلس و مشاجراتی که هم اکنون در این زمینه شروع شده است را هم باید در نظر بگیریم. بنابراین مساله این است که بعد از توافق هسته ای چگونه می توان از چند دسته گی باندهای حکومتی برای طرح مستقل مطالبات اردوی کار بهره برداری کرد. برای درک اهمیت این موضوع خوب است توجه کنیم که شکافی که از آن صحبت می کنیم، فقط به رابطه میان دو جناح اصلی جمهوری اسلامی مربوط نیست. حذف برنامه هسته ای از کانون منازعات با شیطان بزرگ، عملا بساط استکبارستیزی جمهوری اسلامی را نیز کساد خواهد کرد. در شرایطی که امکان سواستفاده از اعتقادات دینی برای بسیج فاشسیتی متعصبین و قشریون مذهبی تقریبا ناممکن است، حذف یا کمرنک شدن خطر دشمن خارجی، راه را برای بهره برداری از ناسیونالیسم عظمت طلب ایرانی هم تا حدود زیادی می بندد و بنابراین به بحران هویت در میان نیروهای پایه رژیم دامن زده، فروپاشی ایدئولوژیک رژیم را در ابعاد وسیعی شتاب خواهد داد.

نکته دیگری که از مختصات مهم شرایط پس از توافق هسته ای به حساب می آید مربوط است به وضعیت معیشت کارگران و زحمتکشان. هم اکنون بعضی از برآوردهای کارشناسانه نشان می دهند که حدود پانزده درصد جمعیت کشور زیر خط فقر قرار دارند؛ حدود دو میلیون و سیصد هزار خانوار تحت پوشش دائمی امداد و بهزیستی هستند، حدود ده میلیون نفر نیازمند دریافت سبد غذایی اند، پنح درصد جمعیت کشور دچار چنان فقر شدیدی هستند که حتی قادر به سیر کردن شکم خود نیستند، سی و سه درصد شهری ها و چهل درصد روستاییان دچار فقر مطلق هستند، در عینحال دقت داشته باشیم که میزان این فقر در سیستان و بلوچستان بالای شست درصد و در کرمان، کردستان و گلستان بالای پنجاه درصد است. با این وضعیت توافق نهایی هسته ای اگر فقط بتواند روند افزایش فلاکت مردم رو متوقف کند، این خود شرایط مساعدی را جهت گسترش جنبش های مطالباتی، فراهم خواهد کرد. همین حالا شاهد رقابت میان دو جناح رژیم بر سر سهم بری از منابع ارزی بلوکه شده‌ ای که با اجرای توافق نهایی هسته ای آزاد می‌شود، هستیم. هم آنهایی که تا به امروز برده اند و چاپیده اند، برای همین دارایی های بلوکه شده نیز نقشه چیده اند. رقابت بین نظامیان و امنیتی های نزدیک به ولایت فقیه با بخش خصوصی است. سخنگویان بخش خصوصی این روزها  بعد از توافق هسته ای ، پیوستن مجدد ایران به سازمان تجارت جهانی، داشتن سهم اصلی در تصدی و واگذاری شرکت ها و بنگاههای اقتصادی، حق اعمال نظارت کیفی وکمی بر بازار، و در دست گرفتن نظام تعرفه گذاری بر کالاهای مختلف براساس منافع بخش خصوصی را مطرح میکنند. این درحالی است که کارگران اگر خواستار دریافت حقوق معوقه خود باشند، با شکایت کارفرما بازداشت شده، احکام شلاق و زندان برایشان صادرمی شود. این وضع تحمل ناپذیر را فقط خود کارگران می توانند با اتحاد صنفی و طبقاتی تغییر دهند. حال که زهرنوشی رهبر، ضعیفش کرده است؛ در شرایطی که رقابت و سهم خواهی دسته بندی های مختلف درون حکومت مطرح است، فرصت مناسبی بوجود آمده تا مطالبات لایه های مختلف اردوی کار را مطرح کنیم. اعتراضات گسترده ای که مخصوصا درنیمه دوم سال گذشته و در سال جاری در میان بخش های گوناگون مزد و حقوق بگیران شاهد بودیم؛ پایه خوبی است برای فعالیت های بیشتر و سازمان یافته تر در مسیر جنبش مطالباتی. اگر قرار باشد تغییرات ناشی از توافق نهایی هسته ای، چیزی برای طبقات پائین داشته باشد، همین امکان شکل دادن به جنبش مطالباتی، تقویت همگرایی میان بخش های مختلف مزد و حقوق بگیران کشور و گسترش ارتباطات و شبکه سازی در این مسیر است.

جمعه ۲ مرداد ۱۳۹۴ برابر با ۲۴ جولای ۲۰۱۵