گرانی و تحریم‌های اقتصادی: از انکار تا مدیریت

بهروز نظری

فاجعه ای‌ که اقتصاد ایران نام دارد چنان ابعادی پیدا کرده که مقامات جمهوری اسلامی هم ناگزیرند به آن اشاره کنند. اکنون حتی تعدادی از مقامات رژیم به تاثیرات تحریم‌های فلج کننده اعتراف می کنند. تا چندی پیش هر اشاره ای‌ به بحران اقتصادی، فقر، گرانی، بیکاری، و غیره برچسب منفی‌ بافی‌ و بزرگنمایی مشکلات کشور را می‌گرفت. دعوت خامنه ای‌ به صرفه جویی‌ و تکرار چرندیات او از سوی دیگر مقامات و علما، در وحله اول اعترافی است به وجود بحران و عمق آن. خامنه ای در سخنان هفته گذشته اش  با یک چرخش عمامه، سیاست حمایت از تولید ملی‌، نامی‌ که به سال جاری داده بود را  با "اقتصاد مقاومتی" جایگزین کرد. بحرانی‌ که تا چندی پیش انکار میشد، به ناگهان و یک‌روز پس از سخنرانی خامنهٔ ای‌، نیازمند ستادی برای حل آن شد. طرح تشکیل چنین ستادی در پشت درهای بسته مجلس اسلامی و ظاهرا به پیشنهاد ۹ نماینده مجلس تصویب شد. علی‌ لاریجانی، رئیس مجلس اسلامی، از آغاز بکار کردن این ستاد، متشکل از نمایندگان سه قوه ی جمهوری اسلامی، خبر داد. او در سخنان خود بطور ضمنی‌ به تاثیر تحریم‌ها اشاره کرد و گفت: "در این جلسه، درباره برخی اقداماتی که کشورهای زورگو انجام می‌دهند به جمع‌بندی‌هایی برای اینکه در مسیر اقتصاد مقاومتی قرار گیریم و مشخص شود که دستگاه‌ها چه نوع همکاری‌های نزدیکی می‌توانند با هم انجام دهند، رسیدیم. "

مقابله با تحریم‌ها از جمله اهداف اصلی‌ این ستاد اعلام شده است. دیگر مقامات دولتی نیز بنوبه خود به تاثیرات تحریم‌ها اشاره کرده اند. شمس الدین حسینی‌، وزیر اقتصاد ضمن اعتراف به تحریم‌ها گفته  که قرار است با اتخاذ تدابیری تاثیر تحریم‌ها را به حداقل برسانند؛ و مهدی غضنفری، وزیر صنعت، معدن و تجارت، به اثر تحریم‌ها در واردات کالا اعتراف کرده است. پیش از این زمزمه‌هایی‌ در باره خطرات ناشی‌ از بحران اقتصادی در درون حاکمیت بگوش می‌رسید و تعدادی نیز نسبت به عواقب این بحران و خطر شورش‌های توده ای‌ هشدار داده بودند. یک ‌روز پیش از سخنرانی خامنه ای‌ زمینه‌های اذعان به اثر تحریم‌ها و اعلام سیاست "اقتصاد مقاومتی" چیده شده بود. محمد جعفر منتظری، رئیس دیوان عالی‌ جمهوری اسلامی، در روز دوشنبه دوم مرداد ماه، مستقیماً به تحریم‌های اقتصادی اشاره کرده و هشدار داده بود  "اینکه دشمن با تمام توان برای ضربه زدن اقتصادی به میدان آمده است، امری قطعی است. " منتظری همچنین از خطر هماهنگی عواملی‌ برای استفاده از و هماهنگی با "تحریم‌های دشمن" برای یک جنگ روانی‌ در عرصه اقتصاد سخن گفته بود. در همین روز یدالله جوانی، مشاور عالی‌ نماینده خامنه ای‌ در سپاه، در یاداشتی در هفته نامه «صبح صادق»، به جنگ اقتصادی اشاره کرده و خواسته بود که "همه بايد دولت جمهوري اسلامي را براي شكستن تحريم ها و دور زدن آنها ياری كرده و دولت نيز بايد توان مردم را دراين نبرد اقتصادی مورد توجه قرار دهد. " در این مقاله جوانی تاکید کرده بود که "دولتمردان بايد اقتصاد مقاومتي را پايه گذاري كرده و در اين اقتصاد مقاومتي براي مقابله با جنگ اقتصادي، همانند دوران دفاع مقدس، مردم را وارد صحنه كنند." در همین حال و بنا به گزارش خبرگزاری‌های دولتی احمدی‌نژاد دستور ویژه ای‌ مبنی بر ذخیره کردن کالا‌های اساسی‌ به اندازه ای‌ که نیاز‌های کشور را به مدت سه ماه تامین کند صادر کرده است.

بدنبال سخنان خامنه ای‌ در روز سه شنبه  سوم مرداد ماه، تحرکات جمهوری اسلامی حول شعار "اقتصاد مقاومتی" تشدید شده و مقامات نظام که بوی گند فساد‌های بیلیونی و زمین خواریشان سراسر ایران را پر کرده، درباره مضرات  خوردن مرغ مردم ایران را نصیحت میکنند. تحریم‌های مرگبار اقتصادی و افزایش جهشی قیمت‌ها در ایران که تا چندی پیش بی‌ اهمیت و ناچیز تلقی‌ میشدند به ناگهان به "مسائلی" تبدیل شده اند که نیاز به "مدیریت" دارند. "مدیریت" جمهوری اسلامی اما اساسا بر امنیتی کردن هر چه بیشتر مسئله اقتصاد و گرانی استوار است. اظهارات مکارم شیرازی، علم الهدی و دیگر  "نابغه‌های اقتصادی" جمهوری اسلامی  را ، که به حق با طنز گزنده مردم ایران روبرو شده، اما متاسفانه باید جدی گرفت. تحرکات اخیر در دستگاه حاکمه نشانه صف آرایی‌ نظام برای رویارویی‌های آینده است، و از "اشکنه ای‌" که رژیم ولایی برای مردم ما می‌پزد خبر میدهد. دستگاه‌های امنیتی که پرچمدار، سخنگو و پیشبرنده  طرح به اصطلاح هدفمند کردن یارانه‌ها بودند، اینبار هم وظیفه "مدیریت" تحریم‌ها و گرانی را بعهده گرفته اند. وزارت اطلاعات اعلام کرده است که این وزارتخانه به وظایف خود در رابطه با گرانی‌ها عمل خواهد کرد؛ حمید رضا مقدم فر و دیگر مقامات ارشد سپاه نسبت به نقش رسانه‌ها در ایجاد "چالش‌های اجتماعی و امنیتی" هشدار داده اند؛ ۶ هزار آخوند برای "ارشاد" مردم در رابطه با گرانی به نقاط مختلف کشور اعزام شده اند؛ و محمد حسینی، وزیر ارشاد اسلامی، در دیداری با مدیران رسانه‌های دولتی از آنان خواسته است که از انتشار اخبار گرانی و بحران اقتصادی خودداری کنند

چند نرخی کردن ارز، مرغ و غیره، سانسور و ممنوع الخروج کردن مرغ و دیگر کالا ها، و همچنین بستن گناه گرانی به گردن محتکران، سیاست‌هایی‌ نیستند که ذره ای‌ از عمق این بحران بکاهند. جمهوری اسلامی که تا همین چندی پیش از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران بعنوان یک فرصت و یا حتی نعمت یاد میکرد نمیتواند به سادگی‌ خط عوض کند. چنین پایین آمدنی از برج عاج ولایی کم هزینه نیست و نخواهد بود. توقف کامل سیاست حذف یارانه‌ها نیز نه در دستور کار قرار دارد و نه بسادگی ممکن است. عقب نشینی از سیاستی که  تمامی جناح‌های رژیم تخم مرغ ها و آبروی نداشته خود را در سبد آن چیده بودند بسیار پر هزینه خواهد بود. بعلاوه وعدهٔ دولت درباره اینکه قیمت برق دستکم تا پایان تابستان تغییری نخواهد کرد نشان میدهد که سیاست افزایش قیمت‌ها همچنان در دستور قرار دارد.

درست در چنین شرایطی است که مقامات امنیتی رژیم درصد برآمده تا نوستالژی دوران ۸ ساله جنگ ایران و عراق را زنده کنند، گویی که سال‌های سیاه جنگ، کشتار و تخریب از بهترین روز‌های زندگی‌ مردم ایران بودند.  تقاضای یدالله جوانی برای وارد کردن مردم به صحنه "همانند دوران دفاع مقدس"، و شعار "اقتصاد مقاومتی" ولی‌ فقیه و پاسدارانش اما بی‌ پایه است و هدف دیگری را دنبال می‌کند. جمهوری اسلامی مشروعیت و پایگاهی ندارد که به آن اتکا کند، و مردمی که به صحنه آمده و خواهند آمد، درست در تقابل با همین دستگاه و علیه سیاست‌های ماجراجویانه خارجی آن و حمله آن به معیشت و بدیهی‌‌ترین حقوق سیاسی، اجتماعی و فرهنگی‌ خود، قرار دارند. واکنش مردم در جریان سرشماری سیمای جمهوری اسلامی و تاکید اکثریت شرکت کنندگان در این سرشماری بر تعلیق فعالیت‌های هسته ای‌ در برابر لغو تحریم‌ها نشان میدهد که رای مردم در تقابل آشکار با نظر ولی‌ فقیه نظام قرار دارد. "اقتصاد مقاومتی" رژیم هدفی‌ دنبال نمیکند مگر تحمیل هر چه بیشتر نکبت و گرسنگی بر ایران، و تدارک برای مقابله با شورش گرسنگانی  که به صحنه خواهند آمد. تجربه اعتراض مردم در نیشابور از این جهت گویا است. در شرایطی که سیاست‌های اقتصادی جمهوری اسلامی و تحریم‌های مرگبار دولت‌های امپریالیستی گلوی مردم ما را میفشارند، باید فرهنگ و شبکه‌های مقاومت و همبستگی‌ را سازمان داد و یک صدا علیه جمهوری اسلامی و علیه تحریم‌ها و مداخلات امپریالیستی بپا خواست.

۸ مرداد ۱۳۹۱ / ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۲