مجله زیست محیطی رادیو

آلودگی هوای شهرهای کشور از کجا ناشی می شود؟

مازیار واحدی

موضوعی که مسئولین ریز و درشت رژیم اسلامی در آن اتفاق نظر دارند این است که همگی سعی دارند به مردم بقبولانند عامل اصلی آلودگی تهران و دیگر کلانشهرهای کشور خودروها هستند. به همین دلیل در روزهای گذشته نیز با وضع قوانینی مانند طرح زوج و فرد خودروها وانمود کردند می خواهند از میزان آلاینده‌های موجود در هوای شهر کم کنند. این در حالیست که در اجرای همین طرح زوج و فرد هم مسئولین نتوانستند به توافق حداقلی برسند. استانداری پس از مدت کوتاهی طرح زوج و فرد را لغو کرد، قائم مقام سازمان محیط زیست لغو را اشتباه خواند و معاون استاندار تهران هم شمشیر را از رو بسته و اعلام کرد که محیط ‌زیست نمی‌تواند برای استانداری تصمیم بگیرد و این طرح از فردا اجرا نمی‌شود.

بر اساس آخرین آمارهای اعلام شده از سوی "آمار و اطلاعات شهر و شهرداری" در تهران بیش از چهار میلیون دستگاه خودرو، در اصفهان نهصد هزار، در مشهد هشتصد هزار، در کرج  چهارصد و پنجاه هزار و در اراک حدود دویست هزار دستگاه خودروی سبک و سنگین تردد می‌کنند. از سوی دیگر نگاهی به آمار جمعیتی این شهرها نشان می‌دهد به صورت میانگین در تهران، اصفهان و اراک به ازای هر دو نفر، در مشهد به ازای هر سه نفر و در کرج به ازای هر چهار نفر یک خودرو در خیابان‌ها رفت و آمد می‌کند.

در همین حال نگاهی به وضعیت آماری چند شهر در کشورهای دیگر دنیا به لحاظ جمعیت انسانی و تعداد خودروهای در حال تردد نشان می‌دهد در لندن به ازای هر سه نفر، لس‌آنجلس به ازای هر یک و نیم نفر، در نیویورک و پاریس به ازای هر دو نفر و در کابل به ازای هر پنج نفر یک خودرو وجود دارد. اما با این حال به لحاظ وضعیت آلودگی هوا در میان این شهرها تنها شهر کابل از مشکل آلودگی هوا در حد و اندازه شهرهای ایران رنج می‌برد. از طرفی بر اساس آمارهای شهرداری کابل، پایتخت افغانستان بیشتر از هفتاد درصد خودروهای در حال تردد در این شهر مستهلک و دچار فرسودگی هستند. این در حالی است که کمتر از یک ماه پیش مرتضی تمدن، استاندار تهران اعلام کرد فقط صد هزار خودروی فرسوده در پایتخت ایران وجود دارد که در صورت صحت آمار، این تعداد تنها دو و نیم درصدِ کل خودروهای این شهر است.

کارشناسان مستقل محیط زیست بحث تفاوت وضعیت آلودگی هوا در تهران و دیگر کلانشهرهای بزرگ دنیا به خصوص در کشورهای توسعه‌یافته را در چند نکته می دانند.

 اول اینکه مشکل این است که در تهران ترافیک شدید وجود دارد، در حالی که در شهرهای بزرگ دنیا چنین نیست. بر اساس آمارهایی که رئیس آمارهای شرکت معاینه فنی شهرداری گفته است تهرانی‌ها سالانه دویست میلیارد دقیقه از وقتشان در ترافیک تلف می‌شود. این یعنی خودروهای این شهر دویست میلیارد دقیقه در سال پشت چراغ‌های قرمز و ترافیک‌های نفس گیر سوخت مصرف کرده و دود تولید می‌کنند و به هوا می‌فرستند.

علاوه بر این در این شهرها سیستم حمل و نقل عمومی مانند مترو، تراموا و خطوط اتوبوسرانی همه نیاز شهروندان را پاسخ می‌دهد، به همین دلیل ساکنان این شهرها نیازی به بیرون آوردن خودروهای خود ندارند و آنها را تنها در سفرهای برون‌شهری به کار می‌گیرند. اما این در حالی است که در تهران که توسعه یافته‌ترین شهر ایران است در خوشبینانه‌ترین حالت، خطوط مترو تنها چهل درصد شهر را پوشش می‌دهند.

مهم‌ترین مولفه دیگر نیز به تفاوت در کیفیت سوخت و خودروهای در حال تردد در ایران و دیگر شهرها برمی‌گردد. اگرچه مسوولان ادعا می‌کنند از اردیبهشت امسال در تهران سوخت با استاندارد یورو چهار عرضه می‌شود اما شواهد حاکی از آن است که این سوخت کیفیت چندانی ندارد و مطابق استانداردها نیست. همچنین سیستم کاربراتور خودروهای تولید داخل که بر اساس اعلام سازمان محیط‌زیست قرار است از ابتدای سال نود و دو به یورو دو ارتقا پیدا کند به نسبت خودروهای دیگر نقاط جهان که هم‌اکنون دارای استاندارد یورو شش هستند نیز از دیگر موارد تفاوت است.

در همین حال و در جدیدترین خبری که در این‌باره منتشر شده نتایج بررسی کیفیت بنزین‌های داخلی نشان می‌دهد ترکیبات سرطان‌زای بنزین‌های داخلی سه برابر استاندارد است. این خبر را مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اعلام کرد و گفت: نمونه‌هایی از بنزین تولید داخل به منظور بررسی به یک مرکز پژوهشی در کشور آلمان فرستاده شده است. در این بررسی مشخص شده که ترکیبات سرطان‌زای بنزین‌های داخلی سه برابر استاندارد است.

بر این اساس گفته می‌شود نتایج این تحقیق حاکی از آن است که عدد اکتان بنزین‌های معمولی و سوپر تولید داخل به ترتیب 83 و 95 است در صورتی که استاندارد جهانی حداقل 95 است. علاوه بر این بررسی میزان ترکیبات آروماتیک موجود در بنزین شامل بنزن، تولوئن و زایلین نیز نشان می‌دهد این مواد سرطان‌زا و خطرناک، بر اساس استاندارد یورو چهار باید زیر یک درصد باشند در حالی که بر مبنای نتایج این آزمایش‌ها، در بنزین‌های داخلی میزان آنها دو تا سه‌درصد است. همچنین میزان گوگرد و سایر ناخالصی‌های موجود در بنزین نیز که بر اساس استاندارد یورو چهار باید زیر پنجاه "پی پی ام" یا "قسمت در میلیون" باشد، این رقم در بنزین‌های داخلی حدود صد و هشتاد "پی پی ام" است. این یعنی میزان ترکیبات سرطان‌زای آروماتیک بنزین داخلی دو تا سه برابر میزان استاندارد و میزان گوگرد و سایر ناخالصی‌های موجود در بنزین داخلی نیز حدود سه و نیم برابر میزان استاندارد است. هم چنین به گزارش رسانه های داخلی از سال ۱۳۸۸ واردات کاتاليست‌های استاندارد برای توليد بنزين به ايران متوقف شده است و در نبود کاتاليست‌ها، همه پالايشگاه‌های داخلی به جز یک یا دوتای انها، از سرب يا ماده شیمیائی و سرطان زای «ام‌تی‌بی‌ای» استفاده می کنند.

امّا آنچه که بیش از سیاست های غیرکارشناسانه مسئولین رژیم اسلامی، راه حفاظت از محیط زیست را سدّ می کند، کوشش رژیم و صرف هزینه های بیشمار از جیب مردم برای جلوگیری از حضور سازمانها و تشکلهای غیر وابسته به رژیم در سیاست گذاری های مسئولین و نقد و بررسی سیاست های سودپرستانه اشان می باشد. در حالی  که موضوع کیفیت بنزین مصرفی خودروها و نقش آن در آلودگی هوا به بحث روز تبدیل شده است، سایت الف نزدیک به احمد توکلی از اراده ای ناشناخته، که تمامی آزمایشگاه های صنعتی را از انجام آزمایش کیفیت بنزین و ارایه نتایج آن منع می کند خبر داد. این سایت نوشت در چند روز گذشته مراجعه به تعدادی از آزمایشگاه های صنعتی کشور که توان آزمایش و تجزیه بنزین را دارند با نتیجه همراه نبوده و تمامی آنان با اظهار اینکه از این کار و ارایه اطلاعات مربوط به شاخص های کیفی بنزین، منع شده اند، حاضر به همکاری نشدند. همانگونه که پیش از این نیز تلاش ها برای کسب آمار واقعی مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا به نتیجه ای نرسیده است.

28 دی ماه 1391ـ 17 ژانویه 2013