چه آينده ای برای تونس؟

مقاله از: امين علال

امين علال، پژوهشگر انستيتو اموزش سياسی اکس آن پروونس، وابسته به انستيتوی پژوهشی و آموزشی جهان عرب و اسلامی

ترجمه بهروز عارفی

در حالی که تونس از رخوت طولانی بازی سياسی خارج می شود، بازيگران طرفدار احزاب، سنديکاها و انجمن ها برای تثبيت موقعيت شان نبرد می کنند. ولي، پرسش مهمی مطرح است: نسل های جديد بسيج شده چه جايگاهی به خود اختصاص می دهند؟

«اجتماع دموکراتيک قانونی RCD » حزب رئيس جمهور سابق، با يک چشم به همزدن ناپديد نمی شود. مراقبتی که از طريق شبکه های به هم چسبيده در سراسر کشور انجام می شد، فقط يکی از جنبه های قدرت او بود. اين حزب، در بخش اداري، در حوزه های اقتصادي، فرهنگي، ورزشي،... کارکرد های گوناگونی را تضمين می کرد. حزب در آن واحد، می توانست از طعمه های چند دار و دسته بهره برده و سپس اقدام به توزيع مجدد آن در ميان نيازمندان کند. و بدين ترتيب روش موثری برای کنترل سياسی بوجود آورده و همزمان پايگاه اجتماعی با اهميتی را برايش تضمين می کرد.

اين ريشه دار بودن حزب سابق فقط تنها دام بر سر راه فرايند انقلابی نيست؟ از يک سو، ارتش جايگاه برتری حفظ می کند (به مقاله اوليويه پيو «از خشم ونفرت تا انقلاب، لوموند ديپلماتيک، فوريه 2011 مراجعه کنيد) و از طرف ديگر، نيروهائی که وظيفه شان جايگزين کردن قدرت است دستخوش مشکلاتی هستند.

اتحاديه عمومی کارگران تونس (UGTT)، که سنديکای واحد است را اغلب به مثابه تشکيلاتی با توان بسيج فراوان معرفی کرده اند. اين اتحاديه که در سراسر کشور حضور دارد، به عقيده برخی تحليلگران، بانی شورش کنونی و بديلی برای حزب RCD است. در حالی که، فراتر از اين چهره منسجم، اين اتحاديه اشکال گوناگون به خود می گيرد. پانصدهزار عضو آن خط سير گوناگونی داشته و بسياری دارای کارت عضويت حزب RCD اند. بويژه، رهبری اتحاديه، غالبا جلوعمليات اعتراضی را گرفته اند، نظير واقعه قفصه در سال 2008. ميان رهبری و پايه اتحاديه اختلاف فاصله وجود دارد: از کنگره 1989، کارکرد آن بتدريج در دست دبير کل متمرکز شده و کادرهای مدعی يا به کناری رانده شده و يا مجبور به سکوت شده اند.

احزاب اپوزيسيون قانونی که برای تشکيل دولت وحدت ملی مذاکره کردند، از ابعاد ناچيزشان رنج می برند. اين احزاب در مناطق دورتر (القصرين، سيدی بوزيد، قفصه) که در سال های اخير فعال تر بودند، نفوذ کمی دارند. از سوی ديگر،موضع گيری های جديد آن ها نشانه تمايلات رهبران شان برای دست يافتن به رياست جمهوری است: نجيب شبی از اجتماع ترقی خواه سوسياليستي، مصطفی بن جعفر از فوروم دموکراتيک برای آزادی و حتی احمد براهيم از التجديد.

سرانجام، سازمان های دفاع از حقوق انسانی و انجمن های مستقل نمود چندانی نداشته و از آن آسيب ديده و فعاليت های آنان منحصرا حول سرکوب و اختناقی متمرکز است که خودشان قربانی اش بودند. در ميان آنان، حزب کمونيست کارگری تونس که محکوم به مخفی کاری بود، به تشکيل دولت وحدت ملی معترض است. اين حزب چپ راديکال که بخاطر فعاليتش در جريان اعتصاب قفصه در سال 2008 حقانيت يافته، در حد يک گروهک باقی مانده است. حزب اسلامی النهضه از پيامدهای سرکوب وحشيانه وتبعيد طولانی سران حزب رنج می برد. آخر سر، منصف مرزوقي، مخالف تبعيدی و نماد آشتی ناشذيری با بن علی امکان جلب مبارزان را نيافت. او اعلام کرده است که جای خود را به جوانان واگذار می کند.

طنز تاريخ اين است که ديکتاتور سال 2011 را «سال جوانان» اعلام کرده بود. اين شعار يکی از تظاهراتی ها «بن علي، سال جوانان اعلام کرد، ما هم مو بمو اجرا می کنيم»، فاصله ميان نخبگان سياسي، انجمنی و سنديکائی را با نسل های جديد نشان می دهد، که اغلب نه سازمان يافته اند و نه عضو حزب. هرچند اين ماه شورش، موجب می شود که غير سياسی بودن ادعائی آنان را نسبی تلقی کرد.

بيشتر آن ها نوجوانانی اند که در مقابل گلوله های پليس هراسی بخود راه نداده اند، بيشتر صف ها ازافراد کمتر از سی ساله مملو اند نظير تظاهرات بين کرام و کاخ کارتاژ در عصر روز سيزدهم ژانويه. از همان فردای آن روز، جوانان بدون تابوئی فرار ديکتاتور را تفسير و نقد می کردند. آنان می خواهند با اشغال اماکن ممنوع به عقده پدرسالاری خاتمه داده و با سلام دادن به پليس خواست خود را به پيش بردند. اگر استفاده از اينترنت نمادی از سرمايه گذاری آنان بود، تجربه کميته های هوشياری هم اهميت داشت. در اين کشيک های شبانه، جوانان، صحبت می کنند، آگاهی می يابند و تصميم می گيرند. آنان با جايگزينی نيروهای انتظامی امنيت را برقرار می کنند. دستور کار صادر شده است: تهيه فهرست رزمندگان حزب حاکم RCD، محله به محله، جلوگيری از حريق مدارس.... سحرگاهان، با جايگزينی کارکنان شهرداري، به جمع آوری ذباله می پردازند.

جايگاهی که اين صدها هزار جوان بسيج شده در ساختار سياسي، تجديد چهره ها و عملکردهای سياسی خواهند يافت، آينده انقلاب را تعيين خواهد کرد.

-----

عنوان اصلی مقاله:

Quelle rel�ve � Tunis, par Amin Allal

لوموند ديپلماتيک، فوريه 2011