مجله زیست محیطی، نگاهی به رویدادهای زیست محیطی ایران و جهان

چه کسانی مدافعان پیگیر محیط زیست سالم هستند؟

مازیار واحدی

طبیعت و محیط زیست طبیعی، تنها محیطی مختص انسانها نبوده و نیست. گونه های گوناگون و متنوع گیاهی، حیوانات و وحوش و انسانها، اینها با همدیگر صاحبان طبیعت هستند. در این بین دو گروه اول در آلودگی و نابودی منابع طبیعی هیچ نقشی نداشته و تنها گروه سوم یعنی انسانها، بطور اعم، در این پروسه نقش بازی می کنند. یک دید کلی در بین گروهی از علاقه مندان به حفظ محیط زیست سالم وجود دارد که برای جلوگیری از اسیب های بیشتر به طبیعت تمام توجه خود را به فرهنگ سازی در بین عموم مردم معطوف کرده و به اشکال مختلف این ایده را تبلیغ می کنند که افراد بشر در زندگی خود بایستی توجه بیشتری به اعمال خود در رابطه محیط زیست نشان دهند. ابراهیم فرجی پور فعال محیط زیستی که به نظر می رسد در این گروه جای می گیرد، می گوید: آنچه كه به آن مي‌پردازيم، مشكل محله، شهر و يا كشور ما نيست بلكه معضلي براي كل جهان هستي مي‌باشد. اين مشكل حاصل رشد روزافزون جمعيت و جامعه صنعتي جهان مي‌باشد. متأسفانه هر فردي كه وارد يك محيط سرسبز مي‌شود، طبق فرهنگ ناخوشايند "شهر ما خانه ما نيست" هيچ‌گونه احساس مسئوليت نسبت به محيط ندارد. هر فضاي مناسبي براي تفريح در كشور ما يا ملك خصوصي شده و يا با اثر رهگذران و گردشگران و بي‌توجهي ارگان‌هاي ذي‌ربط پس از چندي به جايگاه زباله و پس مانده‌هاي آنها تبديل مي‌شود. در يك نگاه نقادانه به اطراف شهرها و تفريحگاه‌هاي خارج از شهر و دامنه كوه‌ها، وجود حجم زيادي از زباله‌ها، فاجعه زيست محيطي ايجاد كرده كه شايد براي بعضي غيرقابل تصور باشد. فقر فرهنگي و نداشتن آگاهي اجتماعي و عدم مسئوليت‌پذيري نسبت به محيط زيست و حفاظت از آن عامل اصلي آلودگي و تخريب طبيعت مي‌باشد. چه كسي مسئول جمع‌آوري زباله‌ها مي‌باشد؟ وقتي پاي درددل و صحبت روستاييان مي‌نشينيم، از آلودگي و تخريب محيط، درختان و گياهان توسط رهگذران گله‌گذاري مي‌كنند. حل اين معضل جلوگيري از ورود مردم و كوه‌نوردان به مناطق تفريحي و كوهستاني نمي‌باشد. عدم برنامه‌ريزي و سياست نادرست ارگان‌هاي ذي‌ربط و نيز عدم اطلاع‌رساني كافي به عموم جامعه از علل اصلي مي‌باشد.

گروه دوم اما، فرق قائل می شوند بین گروه های مختلف انسانی و رابطه انان با طبیعت. این گروه مشکل را بسی بزرگتر دیده و عاملان این تخریب ها را گروه ها و طبقات اجتماعی مشخصی می دانند. این گروه از مدافعان محیط زیست سالم، نوک تیز حمله به نابود کنندگان طبیعت را به سوی صاحبان سرمایه و صاحبان صنایعی که بدست اوردن سود بیشتر به هر قیمتی را در دستور کار خود دارند، نشانه می روند. به عنوان نمونه ساختن جاده در مناطق محافظت شده برای تسهیل در ساخت و سازهای انبوه. این یعنی حکم نابودی صادر کردن برای وحوشی که در این منطقه زندگی می کنند و نابودی گونه های گیاهی این منطقه. مثال قابل لمس تر، استفاده از آزبست در تولید خودرو. یا نمونه ای دیگر: کدام یک از افراد طبقات متوسط و پائین تر از آن، از نظر سقف درآمد، می توانند به شکار می روند و یا اصلا می توانند بروند. به یقین هیچ یک. نابودی بخشی از گونه های حیوانی کمیاب در کشورمان از طریق شکار، بطور قطع توسط صاحیان پول و ثروت صورت می گیرد. این گروه از مدافعین محیط زیست، با ایجاد تشکل های زیست محیطی در چهار چوب قوانین جمهوری اسلامی تا حد ممکن اقدام به خبررسانی کرده و انتفاد می کنند. به عنوان مثال عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل و مرتع در ارتباط با عملکرد نمایندگان  در مجلس هشتم رژیم می گوید: مجلس هشتم نظارت شایسته ای بر حسن اجرای مواد زیست محیطی برنامه چهارم نداشت و هیچ یک از مواد زیست محیطی این برنامه به طور کامل اجرا نشد. به گفته محمد درویش بسیاری ازمواد زیست محیط برنامه چهارم به دلیل عدم نظارت صحیح مجلس هشتم مانند ماده 59 که دولت را موظف به ارزشگذاری منابع طبیعی کرده بود معطل ماند. وی با نام بردن از سقوط 61 پله ای شاخص های محیط زیست در کشورمان تاکید کرد که نمایندگان مجلس هشتم کمترین پرسش و استیضاح را در دوره نمایندگی خود از مسئولان محیط زیست و منابع طبیعی کشور داشتند و با وجود سقوط 61 پله ای شاخصهای محیط زیست در کشور در طول 6 سال گذشته حتی یک بار هم از اختیارات قانونی خود حداقل برای روشن شدن برخی کوتاهی ها استفاده نکردند. درویش با اشاره به اینکه مجلس هشتم در زمینه مسائل محیط زیست کارنامه بسیار بدی داشته گفت: فراکسیبون محیط زیست این مجلس هم تنها جنبه فانتزی داشت و عملا در زمینه حفظ محیط زیست هیچ اقدامی انجام نداد. این که در جمهوری اسلامی این انتقادها ره به جائی خواهد برد یا نه، بماند. مخلص کلام اینکه، نتیجه کار این گروه به خبررسانی های اینجا و آنجا، و گاها انتقاد از این مسئول یا آن ارگان محدود شده و نه بیشتر.

به نظر نگارنده در رابطه با مسایل محیط زیستی و عواقب آن در کشورمان، جایگاه نظر سومی خالیست. اگر برطبق نظر حامیان گروه اول بایستی که فرهنگ سازی شود. اگر قرار است که براساس نظر گروه دومی ها از نابودی محیط زیست توسط صاحبان سرمایه و قدرت جلوگیری شود و برای این کار بدنبال ضمانت اجرائی هستیم، بایستی این ضمانت اجرائی را در بین پائینی ها جستجو کنیم نه در بین صاحبان ثروت و دارندگان کرسی های قدرت. چه کسانی از آلودگی محیط زیست بیشترین آسیب را می بینند، سازمانها و افراد مدافع محیط زیست سالم بایستی که سعی کنند حمایت آنان را جلب کنند. زنان، کودکان، کارگران و طبقات کم درآمد. این ناشدنی نیست. فراموش نکنیم که همه گروه ها و طبقات اجتماعی در نهایت از زاویه منافع خود حرکت می کنند. منافع کارگران و مزد و حقوق بگیران و خانواده های انان در جلوگیری از نابودی محیط زیست و داشتن محلی سالم برای زندگی کردن است.