شبکه های اجتماعی پاشنه آشیل دیکتاتوری

رضا رییس دانا

بقای دیکتاتوری به مسایل زیادی بستگی دارد. از آن میان سه مورد از آنها از اهمیت ویژه ای برخوردارند: سرکوب، سانسور و از بین بردن هر امکانی برای جمع شدن مردم بدون توافق دیکتاتور. که البته لازم به توضیح نیست که فقره ی سرکوب ، همزاد نظام جمهوری اسلامی است. خامنه ای اگر سرکوب نکند؛ اگر زندان هایش همیشه از فعال کارگری، وبلاگ نویس معترض، منتقد سیاسی؛ کنشگر مدنی، دگراندیش؛ و اقلیت مذهبی و ملی انباشته نباشد، اگر حامی محیط زیست را تهدید و زندانی نکند و حتی حامیان حیات وحش را دچار آتش سوزی نکند، نمی تواند سرپا بماند.  و اما سانسور هم که در این نظام به یک دیوار ضخیم تبدیل شده و صف قربانیان آزادی اندیشه و بیان اساسا انتها نداشته، بیشمار است. بلایی که حاکمیت بر سر نشر و کتاب خوانی آورده اند، در تاریخ کم نظیر است. کاری کرده اند که تیراژ کتاب های واقعی در یک کشور 80 میلیونی به پانصد نسخه سقوط کرده و داد همه ناشران مستقل از این همه بیداد بلند است.

 با اینحال جمهوری اسلامی  با مشکلی روبرو است که مفری از آن ندارد و آن همانا شبکه های اجتماعی هستند. شبکه های اجتماعی اعم از اینترنتی و موبایلی روز به روز قدرتمندتر شده، نقش بیشتری در تاثیرگذاری بر افکار عمومی بازی می کنند. شبکه های اجتماعی در پخش اطلاعات آزاد و درهم شکستن دیوارهای سانسور، نقد توده ای قدرت و سازماندهی اعتراض اجتماعی به ابزار مهمی بدل شده اند. همین ویژگیها است که خامنه ای را، که دشمن شماره یک آزادی اندیشه و بیان در جامعه ماست، به صرافت انداخته که  تا دیر نشده با این شبکه ها مقابله کند. به همین منظور هفته پیش "سالم‌سازی و حفظ امنیت همه‌جانبه فضای مجازی کشور و مقابله مؤثر با نفوذ و دست‌اندازی بیگانگان" را به عنوان دو شعار مطرح کرد. این که معنای واقعی این شعارها چیست، کمتر از یک هفته بعد، با دستگیری "آرش زاد" و "محسن صادقی نیا"، دو فعال اینترنتی و وبلاگ نویس حوزه تکنولوژی، روشن شد. این دو نفر دستگیر شدند تا سایر وبلاگ نویسان و فعالان شبکه های اجتماعی متوجه شوند که از این پس شبکه سازی ممنوع است، مگر شبکه هایی که وابسته به خود رژیم باشند؛ یا شبکه هایی باشند که برای پخش ضد اطلاعات، ایجاد ناامنی روانی و فضای بی اعتمادی در شبکه های اجتماعی، نفوذ در گروههای اپوزیسیون، یا خرابکاری و سرقت اطلاعات از طرف  اطلاعاتی ها و امنیتی های رژیم ایجاد شده باشند. اینان هم دقیق  گفتند و هم دقیق می دانند که کجا را نشانه گرفته اند. در واقع آشکارا می گویند که نقطه ضعف اصلی شان کجاست. غلامرضا جلالی، رییس "پدافند غیرعامل" با تاکید بر "مهندسی ارتباطات و مهندسی اجتماعی" به عنوان دو قابلیتی که تلفن های هوشمند عرضه می کنند، گفت "تجمعات اعتراضی داخل کشور  نوعی مهندسی ارتباطات و فراخوان اجتماعی از طریق شبکه‌های اجتماعی هستند". عبدالصمد خرم آبادی، معاون دادستان کل کشور تاکید کرده که باید از طریق فیتلرینگ شبکه های اجتماعی باصطلاح معاند و تقویت شبکه های داخلی رژیم، جلوی فراخوان های اجتماعی را گرفت. در واقع می خواهند این مختصه ی  شبکه سازی روابط ارتباطی نوین را نابود کنند تا ناراضیان نتوانند با هم ارتباط بگیرند؛ نتوانند با هم مشورت و همفکری کنند، تصمیم جمعی بگیرند؛ روابط پایدار بین خودشان بوجود بیاورند و اعتراض جمعی سازمان دهند. درست به همین دلیل همه این کارها را باید وسیع تر و گسترده تر از هر زمان دیگر برای درهم شکستن دیوار سانسور و اختناق به کار گرفت. همانطور که جمع کردن ویدئوها؛ سی دی ها و برچیدن ماهواره ها محکوم به شکست بود، حذف شبکه های اجتماعی در دوره انفجار اطلاعات هم محکوم به شکست خواهد بود. تعرض دستگاه سرکوب رژیم برای نابودی شبکه های اجتماعی را با گسترش، ایجاد و بهره برداری از این شبکه ها و تبدیل شبکه های اجتماعی به اهرمی برای سازماندهی روابط پایدار مبارزاتی می توان درهم شکست. در این میان جای تردیدی نیست که ایجاد شبکه های اطلاع رسانی و پشتیبانی از قربانیان تهاجمات سایبری و اعتراض به نقض حقوق انسانی وبلاگ نگاران و فعالان شبکه های اجتماعی خودش نیز بخشی از مقابله جویی سازمان یافته و جمعی در برابر تعرض دستگاه سرکوب است.

جمعه  ۲۰ شهريور ۱۳۹۴ برابر با ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۵